Stajemy w obliczu poważnego kryzysu klimatycznego, którego waga została podkreślona faktem, że rok 2024 był pierwszym, w którym średnia globalna temperatura przekroczyła próg 1,5∘C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. W obliczu pilnie kurczącego się budżetu węglowego coraz wyraźniej widać, że to globalne wyzwanie jest nierozerwalnie związane z głębokimi nierównościami ekonomicznymi i społecznymi. Aby skutecznie zarządzać tym kryzysem i zapobiec jego najgorszym skutkom, rządy muszą priorytetowo traktować podwójny cel: redukcję nierówności oraz dekarbonizację gospodarki.

 

 

Budżet węglowy to kluczowe pojęcie w kontekście walki ze zmianą klimatu, oznaczające całkowitą, ograniczoną ilość dwutlenku węgla, jaką ludzkość może jeszcze wyemitować do atmosfery, aby mieć realną szansę na utrzymanie długoterminowego wzrostu średniej globalnej temperatury poniżej krytycznego progu 1,5∘C w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej. Jest to miara określająca nasze bezpieczne pole manewru: gdy budżet się wyczerpie, przekroczymy próg, po którym nastąpią coraz bardziej katastrofalne i nieodwracalne skutki zmiany klimatu. Podczas gdy w 1990 roku budżet ten szacowano na 1149Gt CO2​, na początku 2025 roku, aby utrzymać cel 1,5∘C, pozostało go zaledwie 130Gt CO2​. Przy obecnym tempie emisji, zasób ten zostanie całkowicie zużyty w ciągu zaledwie dwóch lat. Czasu na działanie jest zatem niewiele.

 

Kluczowe analizy konsumpcyjnych emisji opublikowane w raporcie „Climate Plunder: How a Powerful Few Are Locking the World Into Disaster” wykazały, że odpowiedzialność za wyczerpywanie budżetu węglowego jest drastycznie nierówna. Odkąd w 2015 roku podpisano Porozumienie Paryskie, najbogatszy 1% światowej populacji zużył ponad dwukrotnie więcej pozostałego budżetu węglowego niż najbiedniejsza połowa ludzkości łącznie. Ta nierówność ma charakter historyczny i kumulatywny: od 1990 roku osoba należąca do najbogatszego 1% zużyła ponad 100 razy więcej budżetu węglowego niż osoba z najbiedniejszego 50%. Emisje te wynikają ze stylu życia osób zamożnych, w którym udogodnienia takie jak podróże samolotem czy samochody są normą, podczas gdy dla najniższych grup dochodowych pozostają one poza zasięgiem. Gdyby wszyscy emitowali na poziomie najbogatszego 1%, budżet węglowy zostałby wykorzystany w czasie krótszym niż trzy miesiące.

 

 

• Władza ekonomiczna i inwestycje przyśpieszające kryzys

 

Nierówność klimatyczna nie sprowadza się jedynie do luksusowej konsumpcji, ale jest także napędzana przez potężną siłę ekonomiczną najbogatszych, którzy kierują inwestycje w sektory wysoce emisyjne. Badania wykazały, że w 2024 roku emisje inwestycyjne (Zakres 1 i 2) 308 miliarderów wyniosły 586 milionów ton CO2​e, co przewyższa łączne emisje 118 krajów i plasuje ich na piętnastym miejscu pod względem zanieczyszczenia, wyprzedzając RPA. Co więcej, prawie 60% inwestycji miliarderów trafia do sektorów o dużym wpływie klimatycznym, takich jak górnictwo czy ropa i gaz. Niestety, dwie trzecie kontrolowanych przez nich korporacji nie jest dostosowanych do celu 1,5∘C Porozumienia Paryskiego, co oznacza, że ich inwestycje kierują świat ku katastrofie klimatycznej.

 

• Nierówna podatność i ludzki koszt zmiany klimatu

 

Konsekwencje zmian klimatycznych dotykają różne kategorie ludności w niejednakowym stopniu, a ich dotkliwość jest ściśle związana z usytuowaniem w strukturze społecznej. Podatność na ryzyko klimatyczne wynika z braku zdolności adaptacyjnych danego systemu społecznego. To kraje o najniższym poziomie rozwoju, kraje rozwijające się bez dostępu do morza oraz małe kraje wyspiarskie są najbardziej narażone na skutki.

 

Koszty kryzysu są mierzalne w ludzkich stratach: emisje najbogatszego 1% z samego tylko roku 2019 przyczynią się w nadchodzącym stuleciu do 1,3 miliona zgonów związanych z upałami. Największe ryzyko dotyka kobiety i osoby starsze, co podkreśla, że podatność jest związana z takimi cechami jak płeć i wiek. W krajach Południa, gdzie życie jest zależne od zasobów naturalnych, klęski klimatyczne, takie jak susze, zmniejszają wydajność pracy i prowadzą do obniżenia dochodów, co pogłębia ubóstwo.

 

Choć migracja może stanowić strategię adaptacyjną w obliczu pogarszających się warunków środowiskowych, nie jest to opcja dostępna dla wszystkich. Brak kapitału finansowego, sieci społecznych lub niekorzystne polityki migracyjne mogą spowodować, że ludność zostanie „uwięziona” w miejscu zamieszkania (trapped in place), co pogłębia ich i tak trudną sytuację.

 

• Konieczność sprawiedliwej transformacji i radykalnej redukcji emisji

 

Aby zapobiec całkowitej katastrofie klimatycznej, konieczna jest natychmiastowa i radykalna redukcja emisji, zwłaszcza wśród superbogatych. Szacunki pokazują, że aby utrzymać się w maksymalnym progu 1,5∘C globalnego ocieplenia, najbogatszy 1% i 0,1% musiałby obniżyć swoje emisje per capita odpowiednio o 97% i 99% do 2030 roku.

 

Sprawiedliwość klimatyczna jest centralnym postulatem, który wymaga, aby państwa i jednostki, które są beneficjentami wysokiej emisji gazów cieplarnianych (zamożne państwa i jednostki), pomagały tym najbardziej podatnym na skutki kryzysu, których wkład w globalne ocieplenie jest znikomy. Oznacza to, że rządy muszą podjąć działania w celu ograniczenia nadmiernej konsumpcji i wpływu politycznego superbogatych, oraz budowania systemu ekonomicznego, który stawia ludzi i planetę na pierwszym miejscu.

 

CZYTAJ WIĘCEJ:

 

• (Nie)sprawiedliwość klimatyczna. Odpowiedzialna polityka musi uwzględniać kontekst społeczny i ekonomiczny
• Kapitał ludzki w cieniu kryzysu klimatycznego: cicha katastrofa XXI wieku
• Kryzys wodny 2024: najcieplejszy rok w historii, rekordowe powodzie i katastrofalne susze. Raport WMO opublikowany

 

 

Artykuł Nierówności klimatyczne a wyczerpywanie budżetu węglowego: analiza odpowiedzialności i podatności społecznej pochodzi z serwisu Blog – Wszystko w Twoich Rękach.

Artkuł pochodzi ze strony Blog – Wszystko w Twoich Rękach.